„დღეს მე 56 წლისა ვარ. წონითაც 56 კილო გამოვედი. გუშინწინ ზურაბი იყო ჩემთან და ვუთხარი: ვინ იტყვის, რომ ამ წუთისოფელში არაფერი მიკეთებია, რაც უნდა იყოს, წელიწადში თითო კილო მაინც მიგროვებია მეთქი. იცინეს იმან და ალექსანდრე თაყაიშვილმა“ – ამ სიტყვებს გარდაცვალებამდე ცოტა ხნით ადრე მისწერს თავის დას დიდი ქართველი მამულიშვილი – ემიგრანტი შალვა ამირეჯიბი…
შალვა ამირეჯიბი – მწერალი, საზოგადო და პოლიტიკური მოღვაწე. კაცი რომლის ღირსებაც აუწონელია.
იყო ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიისა და ამ პარტიის მთავარი კომიტეტის დამფუძნებელიც და წევრიც. დამოუკიდებელი საქართველოს ეროვნული საბჭოსა და დამფუძნებელი კრების წევრი, 1924 წლის აჯანყების აქტიური წევრი. აჯანყებისა, რომელიც მისივე სიტყვებით რომ ვთქვათ, მართალია დამარცხდა და ვერ შვა ახალი დამოუკიდებელი საქართველო, მაგრამ შვა ახალი სულიერი საქართველო.
თავად ქართლში დაიბდა 1886 წელს.
„მე დავიბადე სოფელ ხურვალეთში, რომელიც ქალაქ გორზედ ოცი ვერსის მანძილზედა სდევს და რომელიც ტირიფონას გადმოსქერის…“ – ასე იწყება შავლა ამირეჯის მიერ ემიგრაციაში დაწერილი ავტობიოგრაფიული, თხზულება, რომლის ფრაგმენტიცაა შემონახული. სადაც იხსენებს ხურვალეთის განაპირას მაღლობზე მდგარ ორსართულიან ნათალი ქვით ნაშენ სახლს, იხსენებს დეტალურად, სვეტებიან, აივნიანად, ოთახებიანად, იმ სახატიანად, რომლის წინაც ლოცვებს აკითხებდნენ, რომელიც ძალზე მაღლა ყოიფილა კედელში და „ვიდრე არ გავიზრდენით, არ ვიცოდით რანაირი ხატები ესვენა იქ…“.
სათავადაზნაურო გიმნაზიის დასრულების შემდეგ ევროპაში მიდის და ისმენს ლექციებს ვენის უნივერსიტეტში.
„1909 წელს მე დავბრუნდი საქართველოში ვენიდგან, ჩემი იქ ორი წლის ყოფნის შემდეგ, თან ჩამოვიტანე არა უნივერსიტეტის დიპლომი, არამედ ლექსების კონა, რომელთა დაბეჭდვას არც თუ ისე ვჩქარობდი. ისეთი ბრწყინვალე და ბუმბერაზ ქალაქების შემდეგ, როგორიც იყვნენ პარიზი, ბერლინი, ვენა და თუ გნებავთ ვარშავაც, თბილისი მინგრეულ-მონგრეულ და ოღრო-ჩოღრო ადგილად მეჩვენა. ვჩქარობდი როგორ მის ნახვას და ჩვენი დედაქალაის შემხედავი პირველ კვირეებში თავს დარცხვენილადაც კი ვგრძნობდი. მაგრამ ყოველი ქალაქი ქალსა ჰგავს, რომელსაც თავისი საკუთარი თილისმა აქვს. ტფილისის ნამდვილმა და თავისებურმა სილამაზემ თანდათან ისევ მომინადირა და თავის უცვალებელ ეშხში გამხვია.
დავტოვე 1907 წელს, ილია ჭავჭვაძის დასაფლავების, იმ ტერორის დაგვირგვინების მეორე დღეს, რომელიც ჩვენში შეუგნებელმა და ანტინაციონალურმა ბნელმა ძალებმა აამუშავეს 1904 წლიდგან და ვპოვე შედარებით დამშვიდებული. ადამიანებს ისე აღარ ხოცავდნენ ქალაქის ქუჩებში და სოფლებში, როგორც უწინ და ნაციონალისტებსა და სოციალისტებს შორის ბრძოლა მხოლოდ გაზეთებშიღა გრძელდებოდა…“
შალვა ამირეჯიბისთვის, ილია იყო ქართული ცნობიერების კოლოსი, როგორც ნებისმიერი ჭეშმარიტი ქართველისთვის, ილიას შემდეგ დაბადებულისთვის…
„თუ ისტორიულ ანალოგიებს მივმართავთ, შეგვიძლიან ილია ჭავჭავაძის როლი – ყოფილ ქართულ სამეფოების და სამთავროების ერთ ქართველ ერად გარდაქმნის, ერთი ქართული საზოგადო აზრის შექმნის და ერთი ქართული ეროვნული იდეალის დასახვისა – შევადაროთ ბისმარკის მნიშვენლობას გერმანიის გაერთიანების საქმეში. მაგრამ ბისმარკმა გააერთიანა დანაწილებული ცალკე სამფლოლბელოებად, მაგრამ თავისუფალი გერმანელი ერი. ილია ჭავჭავაძემ დამონებული ქართველი ერი გააერთიანა…
თუ გრიგოლ ორბელიანმა „სადღეგრძელოში“ წარსულის დიდებული სურათი მოგვცა, თუ ბარათაშვილმა ქართული სისიხლის ფილოსოფია გადაგვიშალა, ილია წავაჭავაძემ თავისი დროის საქართველოს შაეხო ხელი, ქართულ ჭრილობას პირი მოუხსნა და იქიდგან სისხლი ადინა.
… ილია არ იყო არც პოროპაგანდისტი, არც აგიტატორი, არც პარტიის კაცი და მითუმეტეს პარტიის ლიდერი. ის იყო ქართული სულის ფილოსოფოსი, ჭეშმარიტი მანთავისუფლებელი ქართული აზროვნების და ქართული პიროვნების, ეროვნული და ადამიანური მონობისაგან. ის იყო ლიბერატორი, რომლის აზროვნების ნიადაგი და ძირი ქართული ეროვნული სული და ეროვნული ცხოვრება იყო. მის ეროვნულ იდეოლოგიაში არაფერია ნასესხები, უცხო და გადამთიელი, აქ არ არის არც მარქსის თეორია, არც ერფრუტის პროგრამა, არც რუსული პლეხანოვისებური მენშევზიმი. ილია თავით ფერხამდის ქართული სისხლის, ქართული გენიის, ქართული ისტორიის და ქართული იდეალის ქადაგებაა. მის შემდეგ ქართულ აზროვნებას ახალი არაფერი შემატებია და როგორც შეშვენის ჭეშნარიტ გენიოსს, ილიამ დიდი ხნით განსაზღვრა, როგორც ქართული ეროვნული იდეოლოგია, ისე კალაპოტი, რომლითაც ქართული ცხოვრება უნდა წავიდეს. ილია ქართული ეროვნული აზროვნების და ქართული ეროვნული თავისუფლების უკვდავი მღადადებელია“ – წერდა შალვა ამირეჯიბი…
თავისუფლების უკვდავი მღადადებელია“ – წერდა შალვა ამირეჯიბი…
ქართულ ჟურნალ-გაზეთებთან თანამშრომლობა ევროპიდან დაბრუნებისათანავე დაიწყო. თუმცა, ჯერ კიდევ ვენაში ყოფნისას გამოაქვეყნა ორი ლექსი ვალერიან გუნიას ჟურნალში. მწერლების წრეში ბავშვობიდან ტრაილებდა _ ოჯახის ახლობელი იყო მარიამ დემურია, რომელთანაც თავს იყრიდნენ გამოჩენილ მწერლები და საზოგადო მოღვაწეები – აკაკი წერეთლის ჩათვლით.
1920 წელს გამოვიდა მისი ლექსების ერტადერთი კრებული „მინანქრები“.
ორიოდე წლით ადრე კი პოეტმა ამირეჯიბმა იქორწინა თავის მუზაზე – ვერიკო ანჯაფარიძეზე.
იგი ეტრფოდა ვერიკო ანჯაფარიძეს და 1918 წელს 32 წლის შალვა ამირეჯიბმა ცოლად შეირთო 18 წლის ვერიკო ანჯაფარიძე… შეეძინათ ქალიშვილი, რომელიც მალევე გარდაიცვალა. შალვა ამირეჯიბი სიკვდილამდე ერთგულებდა თავის პირველ და უკანანსკნელ სიყვარულს – არც ემიგრაციაში ყოფნისას შეურთავს ცოლი…
1918 წელი მეტად მნიშვნელივანი იყო მის ცხოვრებაში – მისი სამშობლო თავისუფალი გახდა.
„26 მაისის დილას, 1918 წელს, მეც ისე ვღელავდი, როგორც ალბად ბევრი სხვა ქართველიც და ადრე ავდექი, ხუმრობა საქმე არ იყო. ასჩვიდმეტი წლის მონობის შემდეგ, საქართველო თავის დამოუკიდებლობას აცხადებდა. ახლა ადვილია ამაზედ ლაპარაკი, მაგრამ ამ დილის ელდა, ასჩვიდმეტი წლის ოცნებით ნაზარდი, დღესაც გულში მიდევს. რამდენი ჩავიდა საფლავში თაობა, რომ ეს ოცნება თან ჩაიტანა?!“– წერს უკვე ემიგრაციაში ყოფნისას შალვა ამირეჯიბი და დეტალურად იხსენებს იმ დღეს…
იმხანად ვერაზე უცხოვრია, მოქანდაკე იაკობ ნიკოლაძის მეზობლად.
იმ დილას შინიდან გამოსულისთვის, თვალებგაბრწყინებულ მოქნადაკეს ფანჯრიდან დაუდევნებია სიტყვა –„აბა თქვენ იცით, სეიმი უნდა დაიშალოს, სეიმს ტფილისთან ხელი არ აქვს, აქ საქართველოა თუ გაჭირდა ყველანი იქ მოვალთ!.“
იაკობ ნიკოლაძეს, ისევე როგორც არაერთ ქართველს მაშინ, ნერვებს უშლიდა ნოე ჟორდანიას მიერ ეროვნულ ყრილობაზე ნათქვამი „დაგვიანება არ ვარგა, მაგრამ არც აჩარება ვარგაო“. ჰოდა ნიკოლაძე ამირეჯიბს ჟორდანიასთან აბარებს: „უთხარი იმ კაცს, უთხარი ჩემგან, ყველასგან, მთელ საქართველოსგან, რომ ეხლა მხოლოდ აჩაქარება ვარგა, დაგვიანება კი მაშინაც არ ვარგოდა-თქო“.
„ყველა ჩვენი ცხადი, თუ საიდუმლო დადგენილებანი იაშამ (იაკობ ნიკოლაძემ) მუდამ ზეპირად იცოდა. იცოდა აგრეთვე ისიც რომ ეროვნული საბჭო დღეს დამოუკიდებლობას აცხადებდა, მაგრამ იაშა მაინც ანჩხლობდა და იმისი ანჩხლობის მიზეზიც ისეთივე კანონიერი იყო, როგორც ბევრი სხვა ქართველის. თექვსმეტი თვე იყო რაც რუსეთი დაიშალა, 16 თვე იყო აგრეთვე რაც საქართველო უპატრონო ურემივით ეგდო და ჩვენი დემოკრატია ჯერ კიდევ თავის რევოლუციურ ორღობეს არ გასცლოდა.
წინა დღეებში სოციალ-დემოკრატიულ პარტიას კრება ჰქონდა, რომელზედაც დამოუკიდებლობის გამოცხადების საკითხი სწყდებოდა, საზოგადიებაში ხმა დადიოდა რომ კრებაზედ ბევრ დრამატულ სცენას ჰქონდა ადგილი. ლაპარაკობდნენ რომ ვიღაცას გული შეუწუხდა, ვიღაცამ თავის აზრის პროტოკოლში შეტენა მოითხოვა, „აზრი“ კი დამოუკიდებლობის საწინააღდეგო იყო…. ოდესმე ისტორია იტყვის, რა მოხდა ამ კრებაზედ და ვინ იყო დანამდვილებით ის ხალხი, რომელიც ასე მისტიროდა რუსეთს. ერთი კი მაშინაც ვიცოდით. საქართველოს დამოუკიდებლობის აზრი, ქართულმა სოციალ დემოკრატიამ მიიღო არა ერთხმად, არამედ ხმის უმეტესობით. ეს „საიდუმლო“ იაშამაც იცოდა და ამიტომ ანჩხლობდა. მე უკვე დავშორდი იაშას რომ მომაძახა:
– სხდომაზე დასწრების ბილეთი არ მაქვს, მე მინდა დავესწრო ქართული პარლამენტის პირველ სხდომას. ასე გადაეცი ყველას!.
იაშა დაესწრო, არა მარტო პირველ სხდომას, მგონია, ყველას. იჯდა ჟურნალისტების ლოჟაში, ხანდახან დეპუტატების სილუეტებსაც ხატავდა…
„ნუთუ არ მოგბეზრდა პარლამენტში ჯდომა და დეპუტატების უთავბოლო ლაპარაკის ყურის გდება?“ – ჰკითხეს ერთხელ სკულპტორს.
– არა! მე ვსტკბები ჩვენის დამოუკიდებლობით. დამოუკიდებლობა ნამდვილი საზრდოა. ადამიანი ყოველდღე ღებულობს საზრდოს. მაგრამ არასოდეს არა სწყინდება“! – იხსენებს შალვა ამირეჯიბი და განაგრძობს, თუ როგორ ჩაიარა ფეხით რუსთაველი, თუ რა მშვენიერი ტფილისური დილა იდგა, სასტუმრო „ორიენტთან“ პეტრე ქავთარაძე შეხვედრია, ის პეტრე ქავთარაძე, რომელიც ეროვნული საბჭოს იურიდიული კომისიის წევრი იყო და დამოუკიდებლობის აქტის შედგენა ჰქონდა მინდიბილი და „იაღლაში პორტფელგარჭობილი სადღაც გარბოდა“.
– რაო, თქვენი აქტი? ვკითხე ჩემს ძველ მეგობარს.
– აქა მაქვს! მომიგო მან და პორტფელი მანიშნა.
– ისტორიული პორტფელი! ისტორიული კაცი! ისტოქრიული აქტი მეთქი. გავიფიქრე მე, მაგრამ გაირკვა რომ ეს აქტი, ჯერ კიდევ შედგენილი არ იყო…“
პეტრე ქავთარაძე კომისიის სხდომაზედ გარბის უკანასკნელი რეადქციისთვის, აქტი პატარაა, სულ 5-6 მუხლისგან შესდგება, მაგრამ სოციალ-დემოკრატები ძირითად დებულებებს უბათილებენ, დაობენ, კამათობენ… ქავთარაძე წუწუნებს „ნახავ, ვერც აქტი გამოვა რიგიანი და პარლამენტის გახსნაზეც უსადილოდ მოვალ“.
„აღარ მახსოვს რომელი საათი იყო, როცა სეიმში შევედი და დიდი ამბების მოლოდინში, ჟურნალისტების ლოჟაში მოვთავსდი ქართული პარლამენტის წევრობის ბილეთი უკვე ჯიბეში მედო. ამ დღეს, როგორც შემდეგ პარლამენტის პირველ სხდომაზედ ჟორდანიამაც აღნიშნა, ჩვენ ვიყავით მოწმე, როგორ მოკვდა ერთსა იმავე დარბაზში ერთი სახელმწიფო და დაიბადა – მეორე. პირველი ამიერ-კავკასიის რესპუბლიკა იყო, მეორე – საქართველო!
სეიმის უკანასკნელი კრება დაღვრემილი, უხალისო და უფერული იყო. პირველად ვნახე ჩემს სიცოცხლეში სახელმწიფოს „სიკვდილი“. და ისიც ასე დრამატიზმს მოკლებული. სახელმწიფონი კვდებიან ომში, ან რევოლუციაში. ჩვენი ამიერ-კავკასიის რესპუბლიკა ტრიბუნაზედ მოკვდა.
…ამიერ-კავკასიის რესპუბლიკა კვდებოდა ისე, რომ არავისში სინანულს არ იწვევდა…“.
სეიმის დაშლის მერე, სომხები და აზერბაიჯანელები წავიდნენ, ქართველი წევრები თავის ადგილზე დარჩნენ და: „ქართული პარლამენტის დანარჩენი წევრები ლოჟებიდან სხდომის დარბაზში გადავლაგდით და პირველი ქართული პარლამენტი ასე შესდგა… საქართველოს პარლამენტი დაიწყო!
დარბაზში სანახაობა უცებ შეიცვალა. ლოჟებში ისხდნენ კათალიკოსი ლეონიდე, ქართული ჯარის სარდლობა, გრაფი შულენბერგი თავისი გერმანელებით და კავკასიის ერთა წარმომადგენლები, ცარიელი იყო მთავრობის ლოჟა, რომელიც ჯერ არ გვყავდა…. ჟორდანიამ, საქართველოს ეროვნული საბჭოს თავჯდომარემ, „დამოუკიდდბლობის აქტი“ წაიკითხა. ვერ ვიტყვი რომ ამ აქტისთვის მაშინ დიდი ყურადღება მიმქეციოს. ყველამ ის, ვინც ამ 16 თვის განმავლობაში დამოუკიდებლობას ითხოვდა, ისე იყო გაწვალებული რევოლუციონერულ-დემოკრატიის ეროვნული ნიჰილიზმით, რომ ყოველი სიტყვა მისგან საქართველოზედ და საქართველოსთვის თქმული, დიდ ღვთის წყალობად მიგვაჩნდა. ყველაფერს ნაჩუქარ ცხენის ფასი ჰქონდა, რომელსაც კბილებს აღარავინ უშინჯავდა. ფეხზედ ავდექით და ტაში დავუკარით, ჰიმნი ვერ ვიმღერეთ, რადგან არცა გვქონდა. ყველაზე უწინ პარლამენტის პრეზიდიუმი აირჩა…
ამრიგად, საქართველო დამოუკიდებელი გახდა. … იყო რაღაცა ელდა, რომელიც ახლა ამ სიხარულს და რომელსაც განზრახ ყველა მალავდა ამ დღეს. საქართველო დამოუკიდებელი იყო, მას ჰყავდა თავის ეროვნული მთავრობა, მაგრამ ის არ იყო გმირი, რომელიც საქართველოს ხელისუფლებაში ეროვნული ბრძოლის მოედნიდან მოვიდა… ეს იყო ხალხი, რომელმაც დიდხანს აბრეცინა თვალი საქართველოს, ვიდრე „მუშათა და გლეხთა საბჭოდან“ მერე „ამიერკავკასიის კომისარიატიდაგან“ შემდეგ ამიერ-კავკასიის რესპუბლიკიდგან საქართველოს მთავრობაში მოვიდოდა. ეხლა მიღებულია რომ თითქოს ეს ეტაპები აუცილებელი იყო, მაგრამ დავიწყებულია რომ ეს „აუცილებლობა“ დიდი ხანია ხელოვნურად იყო შექმნილი. ქართველი სოციალ-დემოკრატები თვითონ შეძვრნენ ოდესღაც იმ ხვრელში, რომელსაც კავკასიის და სრულიად რუსეთის დემოკრატია ერქვა და იქიდან გამოძვრომის დროს საქართველოს სახე დააკაწრეს.
როდესაც პარლამენტის კანცელარიის მდივანმა ილ. ზურაბიშვილმა ეს აქტი სასახლის აივნიდგან ტფილისის ხალხსაც წაუკითხა, არც ეს „ხალხი“ იყო მაინცდამაინც მრავალი და თვალი იქიდანაც ამ აქტს წითელ დროშაზე ჩამოხატულმა მარქსმა ჩაუკრა – ამ დღეს ჩვენს პარლამენტზედ სოციალიზმის დროშა ფრიალებდა და ეროვნული დროშა მგონია მხოლოდ ნახევარი წლის შემდეგ გაჩნდა იქ!..
დასასრულ, ეს იყო ყველაზედ გრძელი პროცედურა ამ სხდომაზედ – დეპუტატებს დამოუკიდებლობის აქტზედ ხელი უნდა მოეწერათ. მღელვარება და სიხარული საერთო გახდა. წუთი, კაცი და ქაღალდი ისტორიული ხდებოდა! საღამოს მეექვსე საათი იყო. მთელი დღის უჭმელ პეტრე ქავთარაძეს ცოლმა რაღაც შეხვეული მოუტანა. ეს იყო ცოტა ღვინო პატარა შუშაში და პატარა დასაწყნარებელი. პეტრემ ღვინო შუა გამიყო და საქართველოს სადღეგრძელო შევსვით“.
საქართველო დამოუკიდებელი გახდა, ჰყავდა ეროვნული მთავრობა, მაგარამ ამ მთავრობას ეცხო კი რაიმე ქართული?
შალვა ამირეჯიბის მრისხანებას საზღვარი არ ჰქონდა, როცა თბილისში ერეკლე მეფის სახელობის ერთ პატრა სკოლას ერეკლეს სახელი მოხსნეს და ვიღაც რუსის სახელი მიწაეპეს.
„ვინ იყო ეს რუსი, აღარ მახსოვს და არც საყურადღებოა. როცა ქვას გესვრიან, სულ ერთია მარმარილოა თუ რიყის ქვა. ქართულმა „დემოკრატიამ“ ამ დღეს მაღლა შეაფურთხა და მერე სახე შეუშვირა. ეს სეირი მთელმა საქართველომ ნახა! ახლა როცა ამ დემოკრატიის „უწარჩინებნულესი“ ნაწილი, ერისა და ქვეყნის სასახელოდ პარიზის ტროტუარებს სტკეპნის და თავის ბედნიერი თავლით ხედავს, რომ დემოკრატიის ქალაქში ცოცხალი პრეზიდენტის გვერდით, გაქვავებულ მეფეთა ძეგლებიც ბევრია, იქნებ ვინმე დაგვეთანხმოს რომ საფრანგეთის დემოკრატია არც თუ ისე ჩამორჩენილი ყოფილა…“ – წერს შალვა ამირეჯიბი უკვე ემიგრაციაში ყოფნისას და გულისტკივილით აღნიშნავს, რომ „ეროვნული გრძნობის ასეთი შელახვა და ეროვნული წესრიგის ასეთი დარღვევა დამოუიკიდებლ საქართველოში ფეხის ყოველ ნაბიჯზე ხდებოდა. განა ვისთვის იყო საჭირო რომ ტფილისის ერთ უმთავრეს ქუჩას „პლეხანოვის პროსპექტი“ დაარქვეს? მხოლოდ რამდენიმე თუთიყუშისთვის, რომელიც პლეხანოვს საქართველოში ჰყავდა.
განა დღეს ბევრს ახსოვს რომ „ქართული“ მიწის კანონი რუსმა ნერუჩევმა დაწერა?! ამ კანონს მერე ცოტა ფერი უცვალეს, ხომერიკის თხზულებად მონათლეს და ცხოვრებაშიც შემოიღეს. საქართველოს მინვრებში სტეპკა რაზინის, პუგაჩოვის და ლენინის სული დასთესეს…“
საქართველო დამოუკიდებელი იყო, მაგრამ ქვეყანაში ქართველთათვის გაუგონარი ტერორი დაიწყო – მენშევიკური აგიტაციით დამუხტულები ხოცავდნენ თავად-აზნაურობას. ხოცავდნენ კაცებს, ქალებს, მოხუცებს, ბავშვებს, ქარელში დედა-წულიანად ამოწყვიტეს ციციშვილების ოჯახი. გვამებით სავსე სახლში ძაღლები შერეკეს და კარები გამუკეტეს – ასე გაატრეს ძაღლებმა მკვდრებს შორის რამდენიმე დღე, მაგრამ თავის პატრონების ხორცს პირი არ დააკარეს. შალვა ამირეჯიბმა წერილი გამოაქვეყნა „საქართველოში“ – თუ ადამიანები არ გეცოდებათ, ძაღლები მაინც შეიცოდეთო.
კითხულობ დღეს შალვა ამირეჯიბის მიერ ძარღვიანი ქართულით ნაწერ პუბლიცისტურ წერილებს, რომელსაც დღემდე არ დაუკარგავს აქტუალობა და არ დაკარავს კიდე დიდხანს.
მეტად აქტუალურია მისი წერილი ცხინვალთან დაკავშირებით.
„ცხინვალი, შესაძლებელია, საქართველოს საბედისწერო ფრონტად იქცეს. იქ სწარმოებს ნამდვილი ომი, ყველანაირი ჯურის იარაღის საშუალებით… ეს ომი ადვილად არ გათავდება…
პოლიტიკა წაგლეჯისა, აი, რა არის დღევანდელი ლოზუნგი და ოსებმაც აშკარად განაცხადეს: ცხინვალი ჩვენია, საქართველოს მაღლობი ოსეთია! …ისეთი პატარა და უკულტურო ერისთვის, როგორიც არის ოსობა, არაფერია იმაზე ადვილი, რომ განუხორცილებელ ოცნებებით იკვებებოდეს. და მათ პატრიოტულ თავში საქართველოს გულში დამოუკიდებელ ან ავტონომიურ ოსეთის შექმნის იდეია აღმოცენდა, არის ეს პოლიტიკური იდეია ან ნაციონალური მისწრაფება? ჩვენ ვფიქრობთ, რომ არა. თვით ჩვენ დროშიც, რევოლიუციისა და ერთა თვითგამორკვევის ხანაში, ეს იდეია ავაზაკურ იდეიად დარჩება. ჩვენ არ ვიცით საქართველო უფრო ქართული, ვიდრე ის ადგილი საქართველოსი, სადაც ამჟამად ოსები ცხოვრობენ. ეს არის ზურგი საქართველოსი, მისი ხერხემალი.
… ჩვენ გვსმენია მრავალი პოლიტიკური ფანტაზია, მაგრამ ოსეთის სახელმიწფო საქართველოში – არა. … დღეს უკვე აშკარად ლაპარაკობენ რომ მთელ ამ სამწუხარო ისტირიას დიდი კავშირი აქვს ჩრდილოეთ კავკასიის უკანასკნელ დროის ამბებეთან და შესაძლებელია, პოლიტიკური იდეალის ტვირთი, რომლის ზიდვა მას არ შეუძლიან, სულ გარეშე ძალამ აჰკიდა ოსობას. ჩვენ ვსცხოვრობთ ისეთ დროს, როდესაც სცდებიან და ავანტიურაში ებმებიან არა მარტო ცალკე პირნი, არამედ მთელი ერებიც. ცხინვალის ამბები საშიში მოჩვენებაა საქართველოს მომავლისთვის და საჭიროა არა მარტო მისი სახელმწიფო ლიკვიდაცია, არამედ სიმკაცრეც რომ იგი არ განმეორდეს“ – ამ სიტყვებს შალვა ამირეჯიბი 1918 წელს წერდა..
შალვა ამირეჯიბმა ამ ქვეყნად 57 წელი იცოცხლა, აქედან 20 წელი – სამშობლოდან გადახვეწილმა, შორს ემიგრაციაში გაატარა.. სამშობლო 1924 წელს, აგვისტოს აჯანყების დამარცხების შემდეგ დასტოვა.
გულს კლავს მისი მოგონაბა:
„ხოფაში გემზედ აგვიყვანეს, მაგრამ ჩვენამდე ოთხასი ხარი და ძროხა ჩასხეს შიგ. ამრიგად ოთხასი სული საქონელი და ცხრა ემიგრანტი!
ვიღა ვართ ჩვენ აჯანყების გმირები, თუ ამ ოთხასი ხარის ფილოსოფიური დამატება, რათა ჩვენ თავად და ამ ოთხასი ხარის მაგივრად მხოლოდ ამქვეყნიური ამაოების შესახებ ვიფიქროთ!?“.
დაიბეჭდა გაზეთ “ქართულ უნივერსიტეტში”
რეზო შატაკიშვილის ბლოგი 