რეზო შატაკიშვილი დევგმირზე, რომელშიც მუდამ ცოცხლობდა ბავშვი

„მსახიობმა რომ გამარჯვებას მიაღწიოს, ამისთვის არსებობს სამი კანონი: მაყურებელს უნდა ესმოდეს შენი. უნდა გხედავდეს და უნდა აღგიქვამდეს. თუკი მსახიობი ამ კანონებს არ იცავს, არ ახორციელებს, არაფერი არ გამოვა“, – ამბობდა დოდო აბაშიძე და თავად მართლაც რომ გაიმარჯვა.

ის დღემდე უყვართ და მუდამ ეყვარებათ.

დოდო აბაშიძეს ხშირად ადარებდნენ დევგმირს, რომელშიც სიკვდილის ბოლო წუთებამდე ცოცხლობდა ბავშვი… მისი ბავშვობა კი მართლაც გასაოცარი იყო: ვერაზე პირველ დამრტყმელად და „ყოჩად“ ითვლებოდა, გაუთავებლად ბურთს დასდევდა, ჩხუბობდა… ჩხუბობდა ვაჟკაცურად – მუშტით… იგივე ხელებს კი სხვა გატაცებაც ჰქონდა – პატარა დოდოს ყვავილების ქარგვა უყვარდა…

კადრი ფილმიდან ”ჭრიჭინა”

ის 1989 წელს, ხანგრძლივი ავადმყოფობის შემდეგ გარდაიცვალა.

გარდაცვალებამდე რეჟისორის ამპლუაშიც სცადა ბედი – ფარაჯანოვთან ერთად გადაიღო „სურამის ციხე“. როგორც რეჟისორისთვის, „სურამის ციხე“ მისი პირველი და უკანასკნელი ფილმი იყო, ის მეტის გადაღებას არც აპირებდა, მაგრამ აპირებდა კიდევ ბევრი როლის თამაშს. მაგრამ მის მიერ „სურამის ციხეში“ განსახიერებული როლებიც (ოსმან აღასა და ზურაბის გამზრდელი მესტვირის როლები) უკანასკნელი აღმოჩნდა.

თუმცა, „სურამის ციხეს“ ის არც პირველად დგამდა და არც პირველად თამაშობდა სხვადასხვა როლებს. ჯერ კიდევ 9 წლისამ ეზოში დადგა „სურამის ციხე“ – თვითონ იყო სპექტაკლის რეჟისორიც, დურმიშხანის როლის შემსრულებელიც, ფარდის აწევ-დაწევაც კი არავის დაანება…  მოკლედ, „სურამის ციხე“ აღმოჩნდა საძირკველიც და ქონგურებიც დოდო აბაშიძის არტისტიზმისთვის…

კადრი ფილმიდან ”ბაში-აჩუკი”

ვერელი აბდუშაჰილი

დოდო აბაშიძე: „მე არ ვარ და არც არასოდეს ვყოფილვარ კარჩაკეტილი კაცი. მეგობრები მყავდა გარშემო, ცოტა მაგარი ბიჭიც გახლდით. მაშინ ასე იყო, მაძიებლები იყვნენ ყოჩობისა. მე ვერაზე ვცხოვრობდი. როგორი იყო იცით, მაშინ ჩხუბი? დღეში 10-ჯერ, 15-ჯერ ვჩხუბობდით. ვამტვრევდით ერთიმეორეს. მაშინ ასეთი კანონი იყო, თუ სისხლი წაგსკდებოდა – დამარცხებული იყავი. გამარჯვებული იყო ის, ვისაც სისხლი არ წამოუვიდოდა. მერე შემოვიდა ახალი „კანონი“, ვისაც მეტი „სინიაკი“ ჰქონდა, ის ითვლებოდა დამარცხებულად. და ასე დალურჯებულები დავდიოდით. მერე ესეც გადავიდა „მოდიდან“ და ვისაც დაარტყამდი და წააქცევდი, ის იყო დამარცხებული. არავითარ იარაღს არ ვხმარობდით, ხელი იყო და გათავდა. მახსოვს, ერთხელ ვერიდან ქვემოთ, ზემელისკენ მივდიოდი და იქიდან, იარბურგიდან ამოდიოდა ბუაძე იყო, ელგუჯა, საყვარელი, ძალიან ჯანიანი, ვაჟკაცი ბიჭი, ხარაგოულელი. მე და იმან დავარტყით 27-ჯერ. ათჯერ გავიმარჯვე მე. დანარჩენი – მან. ის იყო დარტყმის ოსტატი. პირველად რომ დაგარტყამდა, მერე რომ მომკვდარიყავი, ჩხუბში აღარ გამოგყვებოდა, წადი, ბიძიკო, დღეს შენი დღეა, შენთვის გათენებულაო. დარტყმები ინიშნებოდა მოსკოვის ქუჩის ზემოთ, რუსულ ეკლესიასთან. პლეხანოვზე – მუსკომედიის თეატრის უკან, გოგიჯანოვის ბაღი იყო მაშინ იქ. აი, ეს იყო გარტყმა-გამორტყმები. მერე სპორტს მოვკიდე ხელი, ცხენოსნობას და ნელ-ნელა მოვეშვი ჩხუბს. ბევრი შემთხვევა მქონდა და ბევრჯერ დამიხსნა თეატრალურმა ინსტიტუტმა და აკაკი ხორავამ. საშა კიკნაძე ბევრჯერ იყო ამის მომსწრე. ის სახლში იჯდა და ფანჯრიდან მიყურებდა, მე კი ზემელზე ვჩხუბობდი. წამავლებდა ყურში ხელს და ისე მივყავდი ინსტიტუტამდე“.

კადრი ფილმიდან ”ჭრიჭინა”

დოდოს ფესვები

ყველას ახსოვს ფილმი „ფესვები“ და დოდო აბაშიძის გმირი.

ამჯერად თავად დოდო აბაშიძის ფესვებზე…

დოდო აბაშიძე: „მამაჩემის ბებია პირველი მსახიობი ქალი იყო ეფრო კლდიაშვილი. ის ყიფიანის ქალი იყო, აკაკისთან ერთად გამოდიოდა სცენაზე. აკაკი წერეთელი „ჩემს თავგადასავალში“ წერს მის შესახებ. მერე, შენ ხარ ჩემი ბატონი, ეფრო გათხოვდა გრიგოლ კლდიაშვილზე – პოლკოვნიკი გახლდათ. საოცარი ოჯახი იყო, ერთი შვილი – საბა, ოდესაში მოკლეს, როდესაც ებრაელების დევნა დაიწყო, საბა კლდიაშვილი მათ იცავდა. სამჯერ გააფრთხილეს და მერე მოკლეს. ერთ-ერთი პირველი ქართველი ქიმიკოსი გახლდათ. ოდესაში იყო დასაფლავებული და მერე გადმოასვნეს. მეორე შვილი – სიომონი არქიტექტორი იყო, რომელმაც დაგეგმა სათავადაზნაურო გიმნაზია, დღევანდელი უნივერსიტეტი. მან ვარაზისხევში, უნივერსიტეტის პირდაპირ ააშენა კოშკივით დაკიდებული სახლი, იქ ცხოვრობდა და ისე ხელმძღვანელობდა მშენებლობას. ჰყავდათ კიდევ ქალიშვილი მარიამი, პირველი ქართველი ვიოლონჩელისტი ქალი. როდესაც მამაჩემი ვანიკო ეფროსთან ჩადიოდა, მის მიერ გამართულ სპექტაკლებში მონაწილეობდა. აქედან იწყება მამას დაინტერესება თეატრით. ის შესანიშნავად მღეროდა. ბათუმის განთავისუფლებაში მონაწილეობდა. მერე ახალციხეში იბრძოდა. დაჯილდოებული იყო ორდენით მამაცობისთვის. მას ბარიტონი ჰქონდა, მაგრამ ახმეტელით იყო გატაცებული და ბოლომდე შესწირა თავი. ახმეტელის სტუდია, ე.ი. ფაღავას სტუდია, დაამთავრა და 1924-35 წლებში რუსთაველის თეატრში მუშაობდა. ტრაგიკული ბედი ჰქონდა, რეპეტიციიდან წაიყვანეს და უკან აღარ დაბრუნებულა. უკვალოდ გააქრეს. უნიჭიერესი ადამიანი იყო. დღესაც მესტუმრა ადამიანი, რომელიც მასთან მუშაობდა, ილუშა ურუშაძე. მამას იხსენებდა, ეს იყო საოცარი პროფესიონალი მსახიობიო. თამაშობდა სახასიათო როლებს. დედაჩემი ახმეტელმა სახლიდან წაიყვანა, თითქმის ძალით დაამთავრებინა სტუდია და ისიც მსახიობი გახდა. მერე დედაჩემიც მამაჩემს გაჰყვა…“

დოდო აბაშიძის მამა ვანიკო აბაშიძე 1924 წლის აგვისტოს აჯანყებაში მონაწილეობდა, დაპატიმრებულიც იყო. სწორედ ეს ჩაუწერეს 1937-ში დაპატიმრებისას ანკეტაში: „1924 წელში დაპატიმრებული იყო, როგორც აგვისტოს ავანტიურის მონაწილე. 10 დღის პატიმრობის შემდეგ გაათავისუფლეს“.

რუსთაველის თეატრიდან ახმეტელის მოხსნის შემდეგ, ვანიკო აბაშიძე ლანჩხუთის თეატრში გადავიდა და იქ დაიწყო რეჟისორობა. დადგა „ნინოშვილის გურია“, „შემოდგომის აზნაურები“, თავად ითამაშა სოლომონ მორბელაძის როლი. ლანჩხუთის თეატრში წაიყვანა მეგობრის – ია ქანთარიას ცოლი. იმჟამად მსახიობი ია ქანთარია უკვე დაპატიმრებული იყო ახმეტელთან ერთად. და დაიძრა მაბეზღარების ბინძური წერილები. სუკს აცნობებდნენ, რომ  ვანიკო აბაშიძე მავნებელი, ხალხის მტერი ია ქანთარიას ცოლს მფარველობდა, რომ ბუღალტერს უბრძანა, დაუყოვნებლივ მიეცათ მისთვის ბინის თანხა. „ქანთარია ახმეტელთან ერთად ზის, როგორც ფაშისტი, საკითხავია, აბაშიძეს რა კავშირი აქვს ხალხის მტრის ცოლთან“? ვანიკო აბაშიძეს თეატრიდანაც ასმენდნენ ოფიციალურად – ახმეტელს აქებს, საშა კარგი ხელოვანი იყო, წავბაძოთ მასო. რაიკომს არ ემორჩილებაო, თეატრში პირდაპირ გადმოიტანა ახმეტელის დამანგრეველი მეთოდებიო… მთელ ამ ბინძურ წერილების დასტას დაედო რეზოლუცია – „საჭიროა აბაშიძის გასინჯვა მისი პოლიტიკური ფიზიონომიის შემოწმების მიზნით“.

დააპატიმრეს. არ გატყდა, არც საკუთარი ბრალეულობა ცნო, არც ახმეტელის, არც ია ქანთარიასი და არც სხვა მეგობრების. რაინდულად აღესრულა. მამის 37-ში დახვრეტის შემდეგ, დედა – ნინო ანდრონიკაშვილი ობლობაში ზრდიდა მომავალ დიდ მსახიობს. დოდოს დიდი მომავალი კი თვით სანდრო ახმეტელმა იწინასწარმეტყველა.

…სცენაზე ახმეტელის „ლამარას“ თამაშობენ. ლოჟაში პატარა დოდო აბაშიძე ზის გატრუნული – თვალს არ აცილებს სცენას. საცაა, აბობოქრებული ხევსურები ხმლებს იშიშვლებენ, პაუზაა, ლოჟაში თმაქოჩორა, სახეანთებული დოდო წამოხტა და დაგვიანებული რეპლიკა ისროლა წკრიალა ხმით. მსახიობებმა საბრძოლველად შემართული ხმლები დაუშვეს. სცენაზე მდგარი დოდოს მამა დაიბნა და დედას ხელით ანიშნა, ბავშვი გაიყვანეო. დოდოს დარცხვენილი დედა კი თავად ახმეტელმა დაამშვიდა: „დამშვიდდი, ნინო, ბიჭში მსახიობი ზის!“…

„თეატრალური ინსტიტუტი დიდ იმედებს ამყარებს სტუდენტ დოდო აბაშიძეზე და მიაჩნია, რომ ის დიდი მსახიობი გახდება“, – ამას უკვე თეატრალური ინსტიტუტის რექტორი აკაკი ხორავა ჩაწერს მის დახასიათებაში.  არადა, თეატრალურ ინსტიტუტში ნაცნობობით მიიღეს, გამოცდაზე გრიშაშვილის ლექსს კითხულობდა: „ჩამღერებით წავიკითხე და თანაც, რაც ძალა და ღონე მქონდა, ვღრიალებდი. იმხელას ვყვიროდი, რომ მთელი პროფესურა აუდიტორიიდან გარბოდა. თურმე მაჩერებდნენ კიდეც, მაგრამ მე არაფერი მესმოდა და ვერც ვერაფერს ვხედავდი. ინსტიტუტში დროებით, თებერვლამდე ჩამრიცხეს. აკაკი ხორავამ თქვა, დავტოვოთ გამოსაცდელი ვადით და მერე გადავიწყვიტოთო. მერე დოდო ალექსიძემ მომიწყო გამოცდა, მომცა ეტიუდი და ეს ეტიუდი ისე შევასრულე, რომ მთელი ინსტიტუტი ამაზე ლაპარაკობდა. ეტიუდი ასეთი იყო, თითქოს მე მოვხვდი კიროვის ბაღში. ტანსაცმელი არ მაცვია, გავიხადე მაისური, დავსვარე აგურის ფხვნილით და დავაწერე ნომერი 19. ვითომ ამ ნომრით მორბენალი ვიყავი და გავრბივარ ქუჩაში. აქეთ მანქანა მიპიპინებს, იქით ხალხი რაღაცას მეძახის. ყველაფერი ვითამაშე ხმით, პლასტიკით და სახლში მივედი. ბატონი დოდო თვითონ მიკრავდა ტაშს. თუმცა გამოცდაზე ეს მიღებული არ იყო. ხალხი კი სიცილისგან იატაკზე ეყარა. ამის მერე ინსტიტუტში დამტოვეს. მე კიდევ ისე მომეწონა კარგი ნიშანი, რომ მერე სულ კარგ ნიშნებზე ვსწავლობდი და მე და აკაკი დვალიშვილი მარჯანიშვილის პირველი სტიპენდიატები გავხდით. 1949 წელს ჩამიყვანეს კიდეც რუსთაველის თეატრში…“

კადრი ფილმიდან ”ჭრიჭინა”

გაქცევა კინოში

რუსთაველის თეატრში დოდო აბაშიძემ მხოლოდ 7 წელი გაძლო და გაიქცა… გაიქცა კინოში.

დოდო აბაშიძე: „მისვლისთანავე მთავარ როლებს მაძლევდნენ ისეთ სპექტაკლებში, როგორიცაა „პეპო“, „ხევისბერი გოჩა“, „ნგრევა“… აღდგენილ „ყაჩაღებში“ მამაჩემის ნათამაშევი როლი ვითამაშე, ეპიზოდური როლებიც მითამაშია.

1956 წელს დოდო ალექსიძემ რატომღაც ოიდიპოსის როლზე დამიძახა, სამი ოიდიპოსი იყო უკვე – აკაკი ხორავა, აკაკი ვასაძე, ეროსი მანჯგალაძე. მე ვთქვი, „რად მინდა მე ოიდიპოსი“? მერე, რომ ვნახე, იმხელა ტექსტი იყო, ვიფიქრე, რა მასწავლის-მეთქი და გავიქეცი თეატრიდან, წავედი კინოში, დავრჩი და დავრჩი კინოში. მერე კინომ მიმიჩვია იმით, რომ მას სიყალბე არ უყვარს. ტექსტები პატარაა, უფრო იოლია. ქე ვიყავი, გენეცვალე, ასე და ვარ ამ დაწესებულებაში“,  – იხსენებდა მსახიობი სიკვდილის წინ, კინომცოდნე ლელა ოჩიაურისთვის მიცემულ, ბოლო ინტერვიუში…

კინოში მისი დებიუტი „ჭრიჭინაში“ შედგა, მის „ჟოლობქვეშ“, თავსხმაში მდგარ „ბიჭიკოს“ კი ბედმა მერე 60 კინოროლი „დაასხა თავს“. დოდო აბაშიძემ მაყურებლის გულებისკენ პირველივე, თუნდაც ეპიზოდური როლებით გაიკვალა გზა. ქართულ კინოს წამყვან მსახიობად კი მაინც მერაბ კოკოჩაშვილის „დიდი მწვანე ველის“ შემდეგ მოგვევლინა. სწორედ „დიდი მწვანე ველის“ გადასაღებ მოედანზე დაიბადა დიდი რომანიც – დოდო აბაშიძესა და მსახიობ ლია კაპანაძეს შორის. აღიარება მტკიცებულებათა დედოფალია. დოდო აბაშიძის გარდაცვალებიდან რამდენიმე ხნის შემდეგ, ქალბატონი ლია კაპანაძე განაცხადებს, რომ მათ „დიდი მწვანე ველის“ გადაღებისას, დიდი, მწველი, ამაღლებული გრძნობა ეწვიათ…

დაიბეჭდა ”პრაიმტაიმში”